Locatie

Rotterdam

Hoofdcategorie

Gebieden en structuren

Subcategorie

Cultuurhistorisch gebiedsonderzoek

Uitvoeringsjaar

2019

Opdrachtgever

Gemeente Rotterdam, Dienst Stedelijke ontwikkeling & Bureau Monumentenzorg

Projectteam

Hugo van Velzen, Marcel van Winsen, Pieter Waijer, Maartje Franse, Lucai van Dam

De Rijnhaven en de Wilhelminapier

Bron: Contrei

De grote ontwikkelaars van Nederland storten zich momenteel op de Rijnhaven in een poging hun plannen te realiseren in één van de grootste en meest felbegeerde binnenstedelijke ontwikkelingsgebieden van Nederland. Toch is het nog maar twintig jaar geleden dat dit gebied er heel anders bij lag. Eind 20e, begin 21e eeuw was het een weggekwijnde haven, waar een groot deel van de bedrijven al lang en breed was weggetrokken richting de veel grotere en modernere zeehavens in het westen. Waar de Erasmusbrug symbool staat voor de spectaculaire herontwikkeling van de Kop van Zuid, zo katalyseerde de in 2012 geopende Rijnhavenbrug de grondige herstructurering van Katendrecht. Maar het markeerde tevens het definitieve einde van de Rijnhaven als stadshaven.

Als onderdeel van de verdichtingsopgave (50.000 woningen tot 2040) wees de gemeente Rotterdam de Rijnhaven aan als grote ontwikkellocatie. De Rijnhaven moet – als onderdeel van de zogenaamde Stadsas – een belangrijke schakel worden tussen het stadscentrum en het hart van Rotterdam-Zuid.

De Rijnhaven werd aangelegd tussen 1890 en 1895 onder leiding van de beroemde directeur Gemeentewerken G.J. de Jongh. Het was de eerste moderne transitohaven (directe overslag van schip op schip) van Rotterdam en één van de modernste van Europa. De geschiedenis van deze historisch uiterst belangwekkende haven, inclusief de objecten en structuren die deze geschiedenis kunnen vertellen, worden door de gemeente Rotterdam opgevat als een onmisbaar substraat om het gebied te kunnen ontwikkelen met een herkenbare en krachtige identiteit. Het cultuurhistorisch onderzoek moet richting bieden aan de ruimtelijke koers die voor de ontwikkeling van de haven wordt ingeslagen. Ons bureau bracht daartoe de geschiedenis van de haven en zijn randen in kaart, de resterende industriële artefacten als ook de potentie die deze cultuurhistorie heeft voor verdere ontwikkeling.

Op basis van dit onderzoek naar de historische ontwikkeling en identiteit van het gebied hebben wij samen met de Dienst Stadsontwikkeling in een ‘toolbox’ verschillende scenario’s geschetst voor de programmatische en ruimtelijke ontwikkeling van de Rijnhaven. Noties over de historische identiteit van de haven, die pas met dit onderzoek voor het eerst werden geformuleerd, brachten bestaande denkbeelden over de haven en zijn randen aan het kantelen. De vijf zijden van de Rijnhaven hebben gedurende de hele geschiedenis specifieke invullingen en functies gehad, elk met een andere ruimtelijke constellatie. Dit is een belangrijk uitgangspunt geweest voor het denken over de herontwikkeling van de haven.  Delen van onze adviezen en aanbevelingen zijn door het planteam overgenomen en vastgelegd in het Masterplan Rijnhaven (2020). Hiermee kan worden doorontworpen aan de transformatie van de Rijnhaven mét behoud van de kern van zijn historische identiteit.

Download hier de publicatie

Het Codricocomplex

Bron: Contrei

Plankaart van de Rijnhaven uit 1888

Bron: Archief gemeentewerken Rotterdam

De Fenixloodsen in het interbellum

Bron: Bouwkundig weekblad, jrg. 1931

Het Handelsveem na de Tweede Wereldoorlog

Bron: Bron onbekend

Cultuurhistoriche aanbevelingenkaart Rijnhaven

Bron: Contrei