Contrei

Helmond is eeuwenlang een kleine, van oorsprong middeleeuwse landstad geweest. Aan het begin van de 19e eeuw kwam de kleine kern plots langs de nieuw gegraven Zuid-Willemsvaart te liggen, dat Luik met Den Bosch verbond. Sinds die tijd is de stad stormachtig gegroeid en verwierf het een prominente positie tussen de industriesteden van Nederland. Net als de destijds jonge industriesteden van Twente, werd in Helmond op industriële schaal en voor de (inter)nationale markt textiel geproduceerd, maar ook een wijde variëteit aan metaalproducten.

Het geld dat verdiend werd ging niet alleen naar de verdere groei van de industrie, maar kwam ook ten goede aan de verfraaiing van de binnenstad, aan de bouw van luxe villa’s en – vooral tijdens het Interbellum – de bouw van grote volkswoningbouwwijken gebaseerd op de ideeën van de tuinstadbeweging. De stad verwierf hiermee grote faam en werd wel het ‘Mekka van de volkswoningbouw’ genoemd. Maar zoals het alle textielsteden vanaf de jaren ’60 verging, zo verging het ook Helmond: de maakindustrie kon de internationale concurrentie niet bijbenen en sloot, op een enkele overlever na, de deuren. Veel fabrieken werden gesloopt en het stadslandschap verloor grotendeels de gebouwde getuigenissen van het industriële tijdperk.

Helmond heeft dit verlies vanaf het laatste kwart van de 20e eeuw verwerkt door een vlucht vooruit. Door middel van veel sloop en nieuwbouw, ook in het centrum, heeft de stad zichzelf sindsdien continu gemoderniseerd. Deze modernisering levert Helmond een dynamisch imago op, maar het heeft ook een keerzijde: een continu verlies aan zichtbare historie in de binnenstad en een toenemende onzekerheid over welke rol de geschiedenis nog kan spelen in de ruimtelijke ontwikkelingen van de stad.

Helmond heeft Contrei ingehuurd om het erfgoed van het gebied ‘binnenstad’ – dat in Helmond niet alleen de oude, van oorsprong middeleeuwse kern beslaat, maar alle wijken van vóór de Tweede Wereldoorlog – in kaart te brengen. Het gaat daarbij zowel om individuele panden (objecten) als de historische structuren en historische wijken, buurten en ensembles (zie Gebouwen en structuren). Tevens zal Contrei, vertrekkend vanuit de historie en het erfgoed van de stad, de gemeente adviseren over een ruimtelijke koers waarmee de stad zijn historische kwaliteiten veel sterker in het beeld van de stad kan laten spreken en in de komende jaren vernuftig in kan zetten in de ruimtelijke koers voor de binnenstad en de omringende wijken.
In het hele gebied van de binnenstad hebben wij enkele honderden panden en ensembles geselecteerd op hun cultuurhistorische waarde voor de stad, aan de hand van inzichtelijke cultuurhistorische criteria, die de selectie en waardenbepaling voor de eigenaren, de gemeentelijke diensten en het gemeentebestuur navolgbaar maken.