Contrei

Met zijn ongekende maatvoering weet de Maashaven nog altijd een verpletterende indruk te maken. Waar de haven in de eerste helft van de 20^e eeuw geregeerd werd door op stoom gedreven schepen, machines en drijvende elevatoren van rederijen, stuwadoorsbedrijven en scheepswerven, is het nu stil. Wat resteert zijn enkele enorme, aan de graanverwerking gelieerde fabrieken en silo’s op de kade. Wat is de toekomst van deze overweldigende, 60 hectare grote, aaneengesloten watervlakte, midden in Rotterdam en omgeven door industrieel erfgoed uit Rotterdams ‘Tweede Gouden Eeuw’?

Naast de Rijnhaven is de Maashaven één van de grote binnenstedelijke ontwikkelingslocaties van de gemeentelijke verdichtingsopgave (50.000 woningen tot 2040). Daarbij is het een belangrijk onderdeel van de zogenaamde Stadsas. In het plangebied Maashaven moeten volgens de huidige calculaties 4.000 tot 6.000 woningen worden toegevoegd. Op basis van onze eerdere onderzoeken naar de Rijnhaven en Katendrecht, zijn wij gevraagd om een cultuurhistorisch onderzoek te doen naar de Maashaven en directe omgeving. De opdracht werd uitgebreid met een cultuurhistorische verkenning en waardering van de drie grote fabrieks- en silocomplexen aan de zuidoever van de Maashaven: Maassilo, Quaker Oats en Meneba.

De Maashaven dateert uit 1905 en was één van de grootste havenbekkens van Europa. De beroemde directeur Gemeentewerken G.J. de Jongh heeft de haven speciaal laten graven voor de transito-overslag van bulkgoed. Dit heeft geresulteerd in een enorme asymmetrische watervlakte, omgeven door verschillende haventerreinen met elk een uitgesproken eigen karakteristiek, zowel functioneel als ruimtelijk. De noordoever had een lange kadewand waar zich stuwadoorsbedrijven hadden gevestigd, terwijl de zuidoever vestigingsplaats was van enkele aan graan gerelateerde fabrieken en silo’s. De westoever was het terrein van de scheepswerven en machinefabrieken. De Jongh ontwierp de haven in combinatie met de omliggende wijken: de Afrikaanderwijk, Katendrecht en Charlois. Hierdoor is de Maashaven niet los te zien van zijn bebouwde randen.

We zijn in een vroeg stadium om de tafel gegaan met het stedenbouwkundig planteam van de gemeente, waarbij we enkele hoofdprincipes van het gebied hebben benoemd. Deze zijn al vroeg in het planproces meegenomen. Op basis van ons cultuurhistorisch onderzoek naar de ontwikkelingsgeschiedenis van de Maashaven en die van de omliggende wijken, hebben we alle belangrijke cultuurhistorische elementen, structuren en objecten geïnventariseerd en gewaardeerd. Met het oog op de toekomstige ontwikkelingen in het gebied, zijn deze gekoppeld aan stedenbouwkundige adviezen en gepresenteerd in een serie overzichtelijke waarderingskaarten.