Locatie

Rotterdam

Hoofdcategorie

Gebieden en structuren

Subcategorie

Cultuurhistorisch gebiedsonderzoek

Uitvoeringsjaar

2019

Opdrachtgever

Gemeente Rotterdam, Dienst stedelijke ontwikkeling, Bureau Monumentenzorg

Projectteam

Marcel van Winsen, Hugo van Velzen, Maartje Franse, Maurice Moerland

Vogelvlucht Katendrecht in 2005, nog met landings- en startbaan van de Redbull race

Bron: Redbullairrace

Denkend aan Katendrecht doemt bij veel mensen nog altijd het beeld op van zeelui, Chinezen, hoeren en landverhuizers die gedurende decennia het straatbeeld van de door havenbekkens begrensde stadsenclave domineerden. Dat beeld is de karakteristiek van de eerste helft van de 20e eeuw en staat in ons collectieve geheugen gegrift. Maar al vanaf de jaren ’70 verdween de prostitutie, en de haventerreinen lagen er vanaf de jaren ‘90 definitief verlaten bij.

Sinds het begin van deze eeuw werkt de gemeente Rotterdam hard aan de transformatie van de voormalige havenwijk naar een nieuw binnenstedelijk gebied met een hip imago. De stad is zich wél bewust van het feit dat cultuurhistorie een belangrijke speler is bij het succes van dergelijke getransformeerde havengebieden, getuige bijvoorbeeld de Jobshaven of de Entrepothaven. De gemeente Rotterdam gaf ons bureau in 2018 dan ook de opdracht een cultuurhistorisch onderzoek uit te voeren naar het roemruchte schiereiland. Hierbij speelde mee dat Bureau Monumenten en Cultuurhistorie behoefte had aan een selectie van beeldbepalende panden in het gebied. Het Bureau wil deze panden, die de geschiedenis van de Tweede Gouden Eeuw van Rotterdam (1870 – 1940) zó sterk representeren, inzetten bij het versterken van de historische identiteit van Katendrecht.

Katendrecht ligt op Rotterdam-Zuid en is de door G.J. de Jongh bewust geplande contramal van de laat 19e-eeuwse, massieve havenbekkens van Rijnhaven en Maashaven. Het eeuwenoude dorp veranderde zo in een langgerekte schiereiland bestemd voor de vestiging van havenarbeiders rond de oude dorpskern en havenbedrijven en -faciliteiten langs de randen. Het was de eerste en tevens laatste keer dat een woongebied te midden van havenactiviteiten gepland werd, scherp van elkaar gescheiden, maar toch pal naast elkaar. Het is een uniek moment in de havenplanning van Rotterdam, en in zijn ruimtelijke opbouw eveneens een unicum in Europa. De van de stad afgezonderde wijk, werd al snel na zijn ontstaan – welhaast automatisch –  een oord van deviantie, multiculturaliteit en tolerantie.

In dit onderzoek hebben wij de (voorheen) industriële randen en de historische woonbuurt van het schiereiland onderzocht. De wijk is verdeeld in vijf deelgebieden, waarbij de focus niet alleen lag op de historische structuren, maar ook op de historische elementen in de openbare ruimte zoals havenrails en kadewanden, en op de historische panden uit de periode van de stichting van het schiereiland tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Dit alles is op cultuurhistorische waardenkaarten per deelgebied vastgelegd. Daarbij zijn tevens de voor de beschermings- en ontwikkelingsopgave storende elementen (‘fricties’) opgenomen. De selectie van beeldbepalende panden was een separate opgave, waarbij onze bestaande selectiecriteria moesten worden aangescherpt, omdat de stadsvernieuwing zó sterk heeft huisgehouden in de historische architectuur. De vier overgebleven indrukwekkende havencomplexen Fenix I en II, Provimi, Codrico/Latenstein en Pakhuis Santos zijn afzonderlijk onderzocht en beschreven.

Download hier de publicatie

Doorzicht over het Dolf Henkesplein richting de Rijnhaven

Bron: Contrei

Goederentreinen reden tot in het laatste kwart van de 20e eeuw dwars door Katendrecht

Bron: Stadsarchief Rotterdam

Gerestaureerde 19e eeuwse architectuur aan het Deliplein

Bron: Contrei

Fenix Food Factory, verhipping van Katendrecht

Bron: Bron onbekend