Contrei

Harlingen geniet vooral bekendheid als kleine havenstad waar vandaan de veerboten naar Terschelling en Vlieland vertrekken. De stad is dan ook direct aan de Waddenzee gelegen en is zelfs de enige havenstad in Nederland waarvan de nog intacte historische binnenstad zonder intermediair van een kanaal, zeearm of industriezone onmiddellijk aan open zee ligt. Dat verleent de stad een zeer sterke en zeldzame identiteit.

De gemeente Harlingen verzocht in 2014 ons bureau een geheel nieuwe welstandsnota te maken, voor het gehele grondgebied van de gemeente. Onze kennis van historische steden speelde een belangrijke rol in de opdrachtverlening.

In de nota zijn voor 11 deelgebieden afzonderlijke gebiedsbeschrijvingen en gebiedscriteria opgenomen. Deze deelgebieden zijn elk geschaard onder één van de vier welstandsregimes: ‘beschermd’, ‘bijzonder’, ‘regulier’ en ‘ontwikkellocaties’.

Aan de nota zijn afzonderlijke criteria toegevoegd voor kleine bouwwerken en verbouwactiviteiten, die niet door de Commissie Welstand en Monumenten worden beoordeeld, maar door een ambtenaar, de zogenaamde ‘sneltoetscriteria voor kleine bouwwerken’.

Voor het beschermd stadsgezicht van de binnenstad wilde de gemeente een verfijndere sturing hebben op nieuwbouw en verbouw dan gebruikelijk is voor welstandscriteria in beschermde binnensteden, aangezien breed gevoeld werd dat de grofmazige criteria die tot dan toe werden gehanteerd, geen goede resultaten in de praktijk opleverden.

Wij hebben voor de historische binnenstad een set aan criteria voor nieuwbouw, grootschalige verbouw en kleine bouwwerken/verbouwingen geformuleerd, die praktische en tegelijkertijd cultuurhistorisch passende antwoorden biedt op veel voorkomende vraagstukken in de binnenstad als schaalvergroting bij appartementontwikkeling, ontsluiting van woningen, passende kappenlandschappen, vernieuwing van winkelpuien, vervanging en verduurzaming van kozijnen, bebouwing in binnenterreinen etc. Deze criteria zijn zonder meer vernieuwend ten opzichte van de vaak gestandaardiseerde welstandscriteria voor historische binnensteden.

Zo schrijft de nota een typologie voor bij appartementenbouw waarbij het nieuwe bouwvolume maximaal twee standaard historische stadshuizen breed kan zijn en waarbij oplossingen worden aangeboden voor de ontsluiting van woningen op de verdiepingen en de begane grondlaag. Ook voor winkelpuien is de historische typologie van Nederlandse winkelpuien de basis voor de aansturing en de criteria. Deze werkbare criteria zijn door ons bureau ontwikkeld aan de hand van een analyse van meerdere generaties winkelpuien in historische architectuur. Bijzonder aan deze nota is tevens dat er een kleurenschema is opgenomen voor muur- en houtwerk in de historische binnenstad, die gebaseerd is op onderzoek naar historisch kleurgebruik in de binnenstad en dat er criteria voor ingrepen aan monumenten zijn opgenomen.

Om de bruikbaarheid van de nota te vergroten is een ‘routekaart’ opgenomen, waarmee raadplegers van de nota op een heldere manier kunnen achterhalen of zij geen vergunning nodig hebben en zoja, welke set criteria van toepassing is op hun eigen type bouwaanvraag.